قال رسول الله(صلی‌الله‌علیه‌وآله): «الْمَعِدَهُ بَیْتُ کُلِّ دَاءٍ وَ الْحِمْیَهُ رَأْسُ کُلِّ دَوَاءٍ» معده مرکز همۀ بیماری‌ها و پرهیز، سرآمد همۀ درمان‌ها است.
حضرت رسول در این حدیث شریف تغذیه سالم (از نظر کیفیت و کمیت) را اساسی‌ترین و ریشه تمام درمان‌ها و سلامتی انسان معرفی می‌فرماید.
علی‌رغم پیشرفت تکنیک و صنعت و ورود آن در سیستم تغذیه، امراض مردم به‌مراتب بیشتر و مداوای آن سخت‌تر گشته است! و از آنجا که بیشتر امراض عموم مردم امروز، مخصوصا بیماری‌های سرد همچون (آلزایمر، پارکینسون، ام‌اس، غلظت خون، انسداد عروق، فراموشی‌های مقطعی، آب‌ریزش دهان، کندی تکلم، لکنت زبان، تکرر ادرار، پروستات، روماتیسم، امراض مختلف معدی، نفخ، ترش‌کردن، زخم‌معده، ورم معده، انواع سرطان و…) از خوردن مواد و خوراکی‌های سرد و صنعتی و شیمیایی (که غالبا دارای مواد افزاینده و نگاه‌دارنده مانند: نیترات، گلوتن، بنزوات‌سدیم و… می‌باشد که هر کدام از این مواد، خود مولّد بیماری‌های صعب‌العلاج فراوان دیگر می‌باشد)؛ لذا جهت پیشگیری و هم درمان بسیاری از بیماری‌ها، گروهی از آنها یادآوری می‌شود تا حتی‌الامکان با پرهیز از آنها، نعمت سلامتی به زندگی‌مان باز گردد، ان‌شاءالله‌تعالی.
بعضی خوردنی‌ها که باید از آنها پرهیز کرد:
خوردنی‌هایی که با تغذیه سالم ناسازگار است:
چای، انواع روغن‌های سرد، نباتی (مایع و جامد و سرخ‌کردنی) قند، شکر، انواع شکلات، مصنوعات کارخانه‌ای و کنسروشده، ماکارانی، گوشت مرغ و ماهی (مخصوصاً پرورشی آن که مملوّ از انواع هورمون‌ها و آنتی‌بیوتیک می‌باشد و خوردن ماهی حتما با چند عدد خرما و ادویه‌جات گرم باشد) گوشت گاو و گوساله (گرم و یخ‌زده آن)، انواع نوشابه‌ها، آبمیوه‌های کارخانه‌ای، آبلیمو و سرکه صنعتی، انواع سس، رب، چیپس، پفک، سوسیس، کالباس، همبرگر، پیتزا، پنیر، خورده‌خوری (چیزی‌خوردن بین دو وعده غذا)، خیار و گوجه‌فرنگی مخصوصاً در فصل‌های سرد، مواد یخ‌زده، غذای مانده، انواع غذاهای آماده fast food و…
بعضی غذاها و گیاهان معتدل و گرم که باید بیشتر مصرف شود:
برای تغذیه سالم باید یکسری خوراکی‌ها را در سبد غذایی خود قرار دهیم؛ مانند:
- دم‌کرده‌های: دارچین، زنجبیل، آویشن کوهی، عناب، کاکوتی، آویشن شیرازی، به‌لیمو، بابونه، اکلیل کوهی (شاخ گاو)، زیرفون، گل‌گاوزبان، اسطوخدوس (جاروکش مغز)، بادرنجبویه، نعنا، پونه، گلپر، بهارنارنج، برگ درخت به
- خاکشیر به‌صورت دم‌کرده در آب جوش
- خشک‌کرده انواع میوه‌ها
- عسل، ارده‌شیره، ارده و عسل، شیر و عسل
- انواع روغن‌های گرم؛ مثل زیتون و کنجد مخصوصا تصفیه‌نشده آن
- دنبه و روغن حیوانی
- نخودآب (که یکی از خون‌سازترین حبوبات می‌باشد)
- کوفته نخود
- فلافل
- انواع آش‌ها و سوپ‌های به‌همراه سبزیجات
- آش بلغورشیر با شلغم
- آش حلبه
- سوپ گندم (بلغور گندم با نخود)
- سوپ جو با آبغوره
- سوپ با مرغ خانگی
- آبگوشت پر نخود و سبزی
- کشک بادمجان
- کوکو سبزی با کره گاو
- انواع اشکنه‌های سنتی
- خورش فسنجان و بادام
- خورش فسنجان با گردو و کنجد
- خورش کرفس
- شیربرنج با شیره انگور
- گوشت گوسفند، شتر، شترمرغ، بوقلمون، کبک، بلدرچین.
آداب غذاخوردن، جهت پیشگیری و درمان بیماری‌ها
یکی از الگوهای تغذیه سالم، رعایت آداب غذاخوردن است که در طب اسلامی و سنتی بیان شده است که به برخی از آنها اشاره می‌شود:
- غذا را با نام خدا شروع کرده و با شکرگزاری و سپاس از نعمت‌های خداوند خاتمه دهیم؛
- غذا را با کمی نمک شروع کرده و با مقداری نمک به پایان رسانیده و سر سفره سعی شود غذاهای متنوع مصرف نشود؛
- سعی کنیم غذایمان، دوایمان باشد و حتی‌الامکان با غذا، بیماری را درمان کنیم و از خوردن دارو بپرهیزیم؛ (داروهای شیمیایی و هم گیاهی)
- تا می‌توانید با داروی مفرد و ساده گیاهی بیماری‌تان را درمان کنید و از داروهای مرکب و معجون‌ها بپرهیزید؛
- لقمه را کوچک برداریم، خوب بجویم، در سر سفره حواسمان به غذا خوردن بوده و از هر نوع گوش‌کردن به صداها یا دیدن فیلم‌ها و… پرهیز شود؛
- سعی شود همراه غذا مخصوصا غذاهای گوشتی ماست خورده نشود (چون خوردن ماست، مانع جذب املاح مفید غذا شده و موجب کم‌خونی می‌گردد) و ماست به‌عنوان یک غذای مستقل با مقداری نعنا، گل محمدی، زنیان، کشمش، گردو، آویشن و ادویه‌جات گرم دیگر میل شود؛
- حتی‌الامکان نیم‌ساعت قبل و یک تا دو ساعت بعد از غذا، مایعات نوشیده شود؛
- خوردن صبحانه و شام (ترجیحاً در اول شب) به‌هیچ‌وجه ترک نشود، ولی ناهار را سبک میل کرده یا ترک شود؛
- مصرف عسل و سرکه و آبلیموی طبیعی در سبد غذایی روزانه گنجانده شود. (به‌صورت استفاده در غذا یا شربت سرکه شیره، سرکه انگبین، شربت آبلیمو با عسل و…) که پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) فرمودند: خداوند و ملائکه بر سفره‌ای که در آن سرکه و نمک باشد برکت و رحمت می‌فرستند؛
- خوردن وعده‌های برنج کم و حجم آن با اضافه‌کردن رشته کمتر شود و از زیاد خوردن انواع گوشت پرهیز شود؛
- سعی شود غذاها با حرارت ملایم و به آرامی طبخ شده و حتی‌الامکان غذا به‌صورت آب‌پز مصرف گشته و از سرخ‌کردن غذا پرهیز شود؛
- به‌جای خوردن قند و شکر (که باعث بسیاری بیماری‌ها می‌شود) حتی‌الامکان از کشمش، خرما، توت خشک، عسل، نبات و… استفاده شود؛
- به‌جای انواع سالاد در سر سفره از زیتون (مخصوصا فراوری‌نشدۀ آن) و انواع سبزیجات و سیاه‌دانه همراه با غذا مصرف گردد؛
- شب‌هنگام مقداری گلاب طبیعی روی متکا پاشیده تا در تمام مدت خواب بوی گلاب استشمام گردد. (زیرا آرام‌بخش بوده و برای سردردها و امراض عصبی و فراموشی‌های مقطعی بسیار مفید است) و در طول شبانه‌روز اسپند زیاد دود شود؛
- آخر هر شب و به هنگام ناشتا یک قاشق مرباخوری عسل کم‌کم و بدون آب مکیده شود، مخصوصا کسانی که امراض معدی و آب‌ریزش دهان دارند؛
- محبت و الفت خانوادگی را که خود یک غذای گرم بوده و در پیشگیری و درمان خیلی امراض نقش اساسی و موثر دارد در خانواده‌مان گسترش دهیم؛
- و آخر سخن: از مهم‌ترین عواملی که از آیات قرآن و روایات اهل‌بیت عصمت و طهارت(علیهم‌السلام) استفاده می‌شود در رابطه با گرفتاری‌ها و بلایا که یکی از مصادیق بارز و آشکار آن، همین امراض و بیماری‌های گوناگون ما می‌باشد، گناهان و معاصی ماست. پس چه‌نیکو و شایسته است که همیشه لب‌هامان مترنم به ذکر خدا و استغفار بوده و با کمال تذلل و شرم‌ساری از اعمال و کردارمان به پیشگاه حضرت حق متعال و ابواب رحمت واسعۀ الهی و واسطه‌های فیض ربوبی یعنی پیامبر اکرم و حضرات ائمۀ معصومین(صلوات‌الله‌علیهم‌اجمعین) عرضه بداریم که: استغفر الله ربّی و اتوب الیه.[۱]
- ↑ استاد غلامرضا محمدآبادی